|
مددکاری اجتماعی حرفه ای است بین رشته ای که با وام گرفتن علوم پیراپزشکی، توانبخشی، انسانی و اجتماعی از قبیل جامعه شناسی، روانشناسی، توانبخشی، علوم سیاسی، بهداشت عمومی، حقوق و اقتصاد، به منظور تعامل با نظام مراجع، به ارزیابی و مداخلات موثر برای حل مشکل بکار می رود. همچنین اطلاعات جامعی درباره انسان و زندگی اجتماعی به دست می آورد و با استفاده از آن اطلاعات به جنبه های مختلف انسان توجه می کند. مددکاری اجتماعی یک حرفه کاربردی و رشته تحصیلی دانشگاهی است که توسعه و تغییر اجتماعی، انسجام اجتماعی و توانمندسازی و آزادسازی افراد را تسهیل می کند. اصول عدالت اجتماعی، حقوق بشر، مسئولیت جمعی و احترام به تفاوتها(diversities) در مددکاری اجتماعی اساسی اند (فدراسیون بین المللی مددکاری اجتماعی، 2017).
بعد از جنگ جهانی دوم، از سال ۱۹۶۰ به بعد، دولت‌ها به این نتیجه رسیدند که جامعه برای رفع نیازها و مشکلات خود در زمینه عملکرد اجتماعی، به یک فرد متخصص نیاز دارد. در واقع اتفاقاتی مانند جنگ جهانی دوم و پیامدهای ناشی از آن مانند بی سرپرستی فرزندان، گسترش شهرنشینی و شکل گیری کلان شهرها، وقوع بلایای طبیعی و پیامدهای آن، افزایش جمعیت، مهاجرت ها، توسعه قلمرو علوم پزشکی، ایجاد رویکرد های تازه به حل مشکلات، تحولات اقتصادی و اجتماعی، دگرگونی صنعتی و… باعث ضرورت شکل گیری خدمات مددکاری اجتماعی در جهان شد. بنیان گذار رشته مددکاری اجتماعی در ایران خانم ستاره فرمانفرمایان می باشند که این رشته را در سال 1337 در ایران در دانشکده ی علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی تاسیس نمودند. سپس در سال 1372، این رشته در وزارت بهداشت، در دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی نیز تاسیس گردید.
دانشگاه علوم پزشکی لرستان نیز در سال 1402 موفق به اخذ مجوز پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی گردید.
هدف این رشته چیست؟ مددکاری اجتماعی، حرفه ای است که هدف آن، بهبود وضعیت کلی جامعه به ویژه کمک به اقشار آسیب دیده است. ویژگی متمایز مددکاری اجتماعی این است که همزمان به فرد و محیط و همچنین به عدالت اجتماعی توجه و تمرکز می کند. به عبارت دیگر، مددکاران اجتماعی علاوه بر بررسی عوامل درونی و روانی فرد به عوامل بیرونی مانند محیط فردی، اجتماعی، خانوادگی، تاریخچه خانوادگی، روابط فرد با دیگران نیز توجه دارند.
ضرورت و اهمیت رشته ی مددکاری اجتماعی چیست؟ مددکاران اجتماعی با گروه های هدفی مانند افراد دارای معلولیت، بیماران روان، بیماران دارای ناتوانی ذهنی، سالمندان، زنان (بدسرپرست و سرپرست خانوار)، کودکان (بی سرپرست، خیابانی، فراری، کودکان کار، کودک آزاری و کودکان بزهکار)، افراد دارای اعتیاد، زندانیان،متکدیان، روسپیان، قربانیان خشونت و آزار و تجاوز کار می کنند. البته همه ی افراد جامعه به نوعی به خدمات و حمایت های مددکاران اجتماعی نیاز دارند. این خدمات شامل مشاوره و حمایت یابی و مدیریت مورد می باشد. همچنین مددکاران اجتماعی در شرایط بحرانی (بلایای طبیعی و بحران های دست ساز انسان) انواع مداخلات روانی اجتماعی را ارائه می دهند. ارائه ی خدمات اجتماع محور و توسعه ی محلی نیز بخشی از خدمات این حرفه محسوب می شود.
قابلیتها، نقش ها و توانائیهای دانش آموختگان رشته مددکاری اجتماعی چیست؟ مددکاران اجتماعی با بهره گیری از مهارت های حرفه ای می توانند در ادارات، موسسات و سازمان های دولتی و غیر دولتی به ایفای نقش هایی همچون برنامه ریز، تسهیلگر، تقویت کننده، پژوهشگر، آموزش دهنده، حامی، واسط، مدافع بپردازند. در حال حاضر مددکاران اجتماعی در بانک ها، بیمارستان ها، زندان ها، مراکز بازپروری و کانون های اصلاح و تربیت، سازمان های رفاهی-امدادی- توانبخشی مانند کمیته امداد و بهزیستی، مراکز مشاوره ی دانشگاهی و خصوصی، کلینیک های مددکاری اجتماعی، مراکز خیریه و مراکز وابسته به شرکت نفت، مشغول به کار هستند.
این رشته کدام یک از نیازهای کشور را تامین می کند؟ مددکاری اجتماعی از حرفه های یاورانه است که با هدف بهزیستی و توانمندسازی افراد جامعه اقدامات تخصصی و جامعه محور را انجام می دهد. فارغ التحصیلان این رشته قادر خواهند بود با کلیه ی گروه های هدف آسیب پذیر و در معرض آسیب مانند معتادان، افراد بی خانمان، کارتن خواب و مجهول الهویه، نیازمندان، زنان سرپرست خانوار، قربانیان تجاوز و خشونت خانگی، بیماران خاص و صعب العلاج و همه ی افرادی که به نوعی به خدمات و حمایت های اجتماعی نیاز دارند، کار کنند. مددکاران اجتماعی بازوهای توانای سازمان های رفاهی- امدادی و بهداشتی- درمانی هستند و در عرصه های مختلف آموزش، درمان، صنعت، مالی و اقتصادی، سیاست و برنامه ریزی بر حسب ضرورت خدمت رسانی می کنند.
این رشته به کدام یک از نیازهای منطقه ای پاسخ می دهد؟ استان لرستان از جمله استان های محروم و کمتر توسعه یافته ی کشور محسوب می شود و نرخ بالایی از اعتیاد، بیکاری، فقر و آسیب های اجتماعی را داراست. حضور مددکاران اجتماعی آموزش دیده و حرفه ای در این استان، ضمن ساماندهی اقدامات و مداخلات حرفه ای در سازمان های امدادی و رفاهی، سبب گسترش فعالیت های اجتماع محور و توسعه ی محلی می شود. در مجموع فضای فرهنگی و اجتماعی استان لرستان با حضور نیروهای کارشناس و متخصص در حوزه ی مددکاری اجتماعی می تواند به ارتقاء شاخص های کیفیت زندگی و سلامت اجتماعی برای همه ی اقشار جامعه امیدوار باشد.
چه تحولات علمی جدیدی، بویژه در سطح ملی ضرورت ایجاد این رشته را موجب گردیده است؟ تدوین و توسعه ی طرح تحول سلامت همراه با ساماندهی مشارکت خیرین در نظام بهداشتی و درمانی، گسترش برنامه های توانمندسازی و خود اتکایی در سازمان های امدادی و رفاهی مانند کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی، توسعه ی سازمان های مردم نهاد و اجتماع محور، تدوین پروتکل های مختلف پیشگیری از آسیب های اجتماعی، توجه روز افزون به موضوع عدالت اجتماعی و مطالبه گری اجتماعی و تاکید مقام معظم رهبری بر بومی سازی علوم انسانی و اجتماعی بخشی از برنامه های ملی است که لزوم گسترش حرفه ی مددکاری اجتماعی را نشان می دهد.
آیا این رشته در دانشگاههای خارج وجود دارد؟کدام دانشگاه؟ این رشته در تمامی کشورهای توسعه یافته اروپا و امریکا و آسیایی تا مقطع دکترا دانشجو می پذیرد و گرایش های مختلفی برای آن در نظر گرفته شده است.
دانش آموختگان این رشته در چه دستگاه یا سازمان اجرایی به کار گرفته می شوند؟ مددکاران اجتماعی در سازمان های حمایتی مانند بهزیستی و کمیته امداد، بانک ها، شرکت نفت، مراکز بهداشتی درمانی، مراکز مشاوره دانشگاهی و خصوصی، هلال احمر، قوه ی قضاییه، نیروی انتظامی و شوراهای حل اختلاف و موسسات خیریه و کلینیک های مددکاری اجتماعی مشغول به فعالیت هستند و به طیف وسیعی از افراد جامعه به صورت فردی، گروهی و جامعه ای خدمت رسانی می کنند، همچنین مددکاران اجتماعی نقش های گسترده ای در حوزه ی مدیریت و برنامه ریزی اجتماعی و پژوهش های اجتماعی ایفا می کنند.
|
